Energiemarkt analyse 1 oktober 2024

“Sovcomflot kan niet worden beschouwd als een ‘overtreder’ noch als een middel om sancties te ondermijnen.” In de afgelopen periode heeft Rusland een toenemend aantal olietankers gebruikt die volgens de westerse sancties geen olie mogen exporteren. Volgens gegevens van Bloomberg over het volgen van tankers werd er in augustus Russische olie vervoerd via 6 olietankers die onder de sancties vallen. Nog eens 6 tankers konden hetzelfde doen in september. Sinds eind april verlieten minstens 17 gesanctioneerde tankers Russische havens. Deze trend lijkt zich nu te versnellen, waarbij de meeste tankers eigendom zijn van de Russische staatstankervlootbeheerder Sovcomflot (SCF). Op die manier lijkt het land erin te slagen om zowel de Amerikaanse als de Europese beperkingen te omzeilen, met inbegrip van de minimumprijs van 60 dollar per vat. De ‘donkere vloot’ van Rusland bestaat naar schatting uit meer dan 600 tankers die minstens één keer gesanctioneerde olie hebben vervoerd. Sovcomflot zegt geen banden te hebben met westerse landen, waardoor deze sancties niet van toepassing zijn. In 2023 ging 86% van de Russische olie-export naar bevriende landen zoals China, India en Turkije. In 2021 was dit 40%. Voor aardolieproducten was dit 84% in 2023, vergeleken met slechts 30% in 2021. Volgens gegevens van Kpler werd in april 2024 83% van de ruwe olie en 46% van de aardolieproducten verscheept door schaduwtankers. De westerse prijslimiet wordt dus ondermijnd door de afnemende rol van de reguliere vloot. De schaduwvloot is een verzameling van verouderde en vaak slecht onderhouden schepen met onduidelijke eigenaarschapsstructuren en gebrek aan verzekering. Nu 85% van de tankers ouder is dan 15 jaar, is het risico op olielozingen op zee toegenomen. Het Deense ministerie van Buitenlandse Zaken stelt dat de Russische schaduwvloot een internationaal probleem is dat internationale oplossingen vereist. Goldman-analist Lina Thomas identificeert deze vier kortetermijnfactoren voor de markt voor ruwe olie:

• Verruimend monetair beleid
• Voorraden worden nog steeds onttrokken
• Positionering en waardering blijven laag
• Oliemarkten onderschatten het risico op geopolitieke verstoringen

Dit hogere risico komt op een moment dat speculanten een recordaantal bearish weddenschappen hebben afgesloten, of wedden op een neerwaartse beweging in de olieprijzen.De Brent-olieprijs levering november handelt boven $70 en rond de zomer dieptepunten van 2023. Gezien de bovenstaande kortetermijnfactoren, zou de prijs hier sterk kunnen opveren. Prijs ruwe olie – Brent november 2024 ($/vat) – weekwolk candle, logschaal

“De behoefte aan datacenters zal de komende vijf jaar verdubbelen ten opzichte van de huidige markt. Het totale energieverbruik zal de komende 10 jaar met ongeveer 50% stijgen in heel Azië-Pacific.” – Brad Kim, directeur BlackRock Azië-Pacific BlackRock verwacht dat de groei van AI en datacentra de komende 10 jaar zullen leiden tot een 50% toename van de energieconsumptie in de Asia-Pacific regio. Technologiereuzen zijn al begonnen met het afsluiten van langlopende elektriciteitscontracten in Azië. Hier zal de vraag naar energie sneller stijgen dan verwacht, vooral door de vraag naar datacenters en de ontwikkeling van AI. Techgigant Microsoft wil tegen 2030 100% van zijn elektriciteitsverbruik, 100% van de tijd, gedekt hebben door koolstofvrije energieaankopen. Vorige maand tekende Microsoft een Power Purchase Agreement (PPA) om 100% hernieuwbare energie af te nemen van EDP Renewables, een Spaans bedrijf. De energie zal aan het net worden geleverd door EDP’s hernieuwbare SolarNova 8 project in Singapore. Met de huidige AI-expansie biedt Azië volgens BlackRock grote kansen voor investeringen in infrastructuur, waaronder energie-infrastructuur.

Voor meer informatie over PPA’s en toepassingen, lees onze blog hierover.

De elektriciteitsprijzen in Frankrijk waren dinsdag 17 september urenlang negatief als gevolg van de lage vraag in een worstelende economie en de toenemende opwekking van hernieuwbare energie. De Franse intraday elektriciteitsprijs bereikte een dieptepunt van – € 20 per megawattuur (MWh) op de Epex spotbeurs. Tot nu toe is de Franse vraag naar elektriciteit dit jaar lager dan voorspeld door netbeheerder RTE, omdat de Franse en Europese economieën weinig of geen groei vertonen. Frankrijk, die 70% van haar elektriciteit uit nucleaire energie haalt, keerde vorig jaar terug naar de toppositie van Europese elektriciteitsexporteurs. De nucleaire vloot was terug van onderhoud en bovendien was de binnenlandse vraag lager. Ondanks de hoge elektriciteitsexport kan het aanbod groter zijn dan de vraag. De Europese elektriciteitsmarkten kenden dit jaar de meeste uren met een prijs van nul of lager. Dit komt door het toenemende aanbod van hernieuwbare energie en een mismatch tussen vraag en aanbod van zonne-energie. Negatieve prijzen komen voor als er meer aanbod is van elektriciteit dan vraag. Deze situatie komt steeds vaker voor in een toenemend aantal Europese landen als gevolg van het streven naar hernieuwbare energie. Het aantal verhandelbare uren waarin de prijs negatief of nul was, steeg dit jaar in Duitsland, Frankrijk, Nederland, Spanje, Finland en het zuiden van Zweden, volgens gegevens van LSEG van Reuters. Negatieve groothandelsprijzen leiden tot tragere investeringen in extra capaciteit. Hieronder vallen ook investeringen in opslag, waardoor producenten hun elektriciteit niet hoeven te beperken (curtail) of hoeven te betalen voor teruglevering (offload).

Lees meer over negatieve stroomprijzen en mogelijke oplossingen in onze blog.

Door de snelle expansie van solar- en windcapaciteit wordt het energielandschap herschikt. Op dagen dat beide bronnen veel opwekken, kan de markt verzadigd raken met goedkope elektriciteit. Hierdoor dalen de prijzen tot het punt dat ze zelfs negatief worden. Dit is een kortetermijnvoordeel voor consumenten. Maar het laat ook de uitdagingen zien van het beheer van een energienet dat steeds afhankelijker wordt van hernieuwbare bronnen met een variabele beschikbaarheid. Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2025 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale

“Hoewel China de grootste energieklant van Rusland is geworden, heroverweegt Beijing zijn afhankelijkheid van Russisch gas. Geopolitieke zorgen, het risico van een te grote afhankelijkheid en China’s interesse in het diversifiëren van zijn energiebronnen drijven deze heroverweging.” – Julianne Geiger – Oilprice.com Rusland versnelt de export van aardgas naar China via de Power of Siberia-pijplijn. Het land mikt op maximale capaciteit tegen het einde van dit jaar, een vol jaar eerder dan gepland. De Russische staatsgigant Gazprom is met China National Petroleum Corporation (CNPC) overeengekomen om de aanvoer in december te verhogen. Hiermee wordt de beoogde capaciteit van 38 miljard kubieke meter (bcm) per jaar bereikt. Rusland ontwikkelt ook een tweede pijpleiding naar China via Mongolië. Deze Power of Siberia 2 zou tegen 2027 nog eens 10 bcm kunnen toevoegen. Hierdoor zou de Russische export naar China toenemen tot bijna 100 bcm. De onderhandelingen tussen Rusland en China over deze nieuwe pijpleiding zijn echter vastgelopen door onenigheid over de prijzen.Desondanks zal China een centrale rol blijven spelen in de toekomstplannen van Rusland. De interesse van de Europese markten in Russisch gas blijft afnemen door sancties en investeringen in alternatieve energie. Prijs TTF-gas jaar van levering 2025 (eur/MWh) – dag wolk kaars, log schaal

“Tien jaar geleden was steenkool de belangrijkste energiebron van dit land – het leverde een derde van onze elektriciteit.” – Dhara Vyas, Deputy CEO Energy UK Groot-Brittannië is het eerste G7-land dat kiest voor een volledige uitfasering van steenkool. De laatste kolengestookte energiecentrale van Groot-Brittannië sluit eind september. Dit betekent het einde van 142 jaar afhankelijkheid van de fossiele brandstof voor het opwekken van elektriciteit. De beslissing maakt deel uit van het streven van Groot-Brittannië naar netto nul emissies en de overgang naar hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind. De krachtcentrale Ratcliffe-on-Soar heeft sinds 1968 elektriciteit opgewekt voor ongeveer twee miljoen huishoudens. Deze centrale is vanaf september 2023 de laatste in zijn soort, nadat de Kilroot-centrale in Noord-Ierland is gestopt met het opwekken van elektriciteit uit steenkool. De sluiting van Ratcliffe maakt een volledig einde aan het gebruik van steenkool voor elektriciteit dat in 1882 begon. Kolen speelden een belangrijke rol in het nationale energie-aanbod gedurende de 20ste eeuw. In 1990 was de brandstof goed voor ongeveer 80% van de elektriciteit in Groot-Brittannië. In 2012 was dat nog maar 39%. Sindsdien zijn 15 kolengestookte centrales offline gegaan of een andere brandstof gaan gebruiken. Vorig jaar was steenkool goed voor slechts 1% van het Britse elektriciteitsaanbod, volgens gegevens van de nationale netbeheerder. De uitfasering van steenkool heeft de uitstoot van de energiesector sinds 2012 met bijna 75% verminderd. Ondertussen maken hernieuwbare energiebronnen, vooral wind- en zonne-energie, meer dan 50% uit van de elektriciteitsmix, volgens overheidsstatistieken. Gas speelt ook een belangrijke rol bij de omschakeling. Het aandeel gas is gestegen van 28% in 2012 naar 34% vorig jaar.

Zweden en België waren de eerste Europese landen in Europa met een volledige uitfasering van kolen. Groot-Brittannië is het eerste land in het G7-blok van grote wereldeconomieën dat deze mijlpaal bereikt. Ter vergelijking: Frankrijk heeft zichzelf tot 2028 gegeven om de uitfasering te voltooien. Canada zal tot 2030 nog steenkool nodig hebben. Duitsland sluit met zijn huidige plannen pas na 2038 aan. Christine Shearer, onderzoeksanalist bij Global Energy Monitor, zegt dat er nog veel werk moet worden verzet om de wereldwijde doelstellingen te halen en kolen uit te bannen. De meeste ontwikkelde landen mikken op 2035. In Nederland draaien op dit moment nog vier kolencentrales, onder meer op de Maasvlakte en in de Eemshaven in Groningen. De Nederlandse centrales zijn een stuk kleiner dan Ratcliffe. Volgens de nationale wetgeving moeten alle kolencentrales in Nederland voor 1 januari 2030 sluiten. Het aandeel van kolen in de Nederlandse elektriciteitsopwekking is al aan het dalen. Volgens het CBS is de hoeveelheid elektriciteit die met kolen is opgewekt vorig jaar met bijna 40 procent gedaald.

Ondanks dat steeds meer landen afscheid nemen van kolen, is het wereldwijde gebruik van de fossiele brandstof voor de elektriciteitsproductie in 2023 met 1,1% toegenomen volgens energie-analysebedrijf Ember. Deze toename werd vooral gedreven door China, goed voor 54,9% van de wereldwijde kolengestookte opwek. China heeft afgelopen jaar ook 7 keer meer hernieuwbaar toegevoegd dan kolen. Dus zelfs de grootste kolengebruiker ter wereld verschuift uiteindelijk richting schone energie. Prijs ICE Coal leverjaar 2025 (usd/t) – week cloud candle, log scale

“De terugval in EV’s brengt autofabrikanten als VW en Renault SA in gevaar voor hoge boetes nu de strengere regels voor wagenparkemissies van de Europese Unie volgend jaar van kracht worden.” – Bloomberg Duitsland glijdt af naar een recessie, met de laatste indicator die op rood knippert. Volgens de Europese vereniging van autofabrikanten (ACEA) laten recente cijfers uit augustus zien dat de vraag naar elektrische auto’s sterk is gedaald. ACEA rapporteert een daling van 69% in het aantal leveringen van EV’s vorige maand in Duitsland tot slechts 27.000. De hele regio zag een krimp van 36%. De dalende vraag wordt veroorzaakt door de afschaffing van stimuleringsmaatregelen die EV’s minder betaalbaar hebben gemaakt voor de gemiddelde Duitser. De crash van EV’s in Duitsland vorige maand is een onheilspellende realiteit voor de EV-markt en benadrukt de problemen die zich opstapelen voor Europa’s grootste economie. Op het continent daalde het aantal inschrijvingen van nieuwe auto’s met 16,5% in vergelijking met een jaar geleden. Een aanhoudende trend van krimpend marktaandeel voor elektrische auto’s in de EU is een uiterst zorgwekkend signaal voor de industrie en beleidsmakers, aldus ACEA. De autofabrikanten zouden de EU-instellingen moeten oproepen om met dringende maatregelen te komen voordat de nieuwe CO2-doelstellingen voor auto’s en bestelwagens van kracht worden.

De dip in nieuwe EV-verkopen zou de nul-emissie deadline van de EU kunnen doen ontsporen in de komende jaren. Het heeft er al toe geleid dat Volkswagen overweegt fabrieken in Duitsland te sluiten. De vertraging van de EV in de EU komt op een moment dat de Duitse economie zich al in een recessie bevindt. Het derde kwartaal had een zeer “zwakke start” voor de bouw en industrie en de bestedingen van huishoudens vielen tegen. De prijs van CO2-rechten beweegt al weer een aantal dagen opwaarts. De markt bevindt zich sinds mei in een correctiefase, die mogelijk wordt afgerond. Daarna kan de prijs naar een nieuw hoogtepunt boven de € 105 per ton emissies gaan. Deze opwaartse beweging zal deels politiek gedreven zijn. Prijs Emissierechten – Dec-24 contract EEX (eur/t) – dag cloud candle, log scale

“We hebben de markt voor blauwe waterstof niet zien materialiseren en hebben besloten het project niet door te zetten.” – Shell Shell Plc heeft plannen geschrapt om een koolstofarme waterstoffabriek te bouwen aan de westkust van Noorwegen. Gebrek aan vraag wordt als oorzaak genoemd, volgens Reuters. De aankondiging komt vlak na een soortgelijk besluit van olie- en gasgigant Equinor ASA. Deze Noorse energiemultinational kondigde aan niet door te gaan met plannen voor de aanleg van een pijpleiding om waterstof van Noorwegen naar Duitsland te transporteren. Partner RWE geeft als redenen een gebrek aan klanten en een inadequaat regelgevend kader. Equinor zou waterstoffabrieken bouwen waarmee Noorwegen tot 10 gigawatt blauwe waterstof per jaar naar Duitsland zou kunnen sturen. In het afgelopen decennium hebben klimaatexperts verkondigd dat waterstof een belangrijke rol zou kunnen spelen bij het beperken van de opwarming van de aarde. Volgens netto nul-modellen zou waterstof tegen 2050 tot 20% kunnen bijdragen aan de wereldwijde primaire energievoorziening. Dat is bijna evenveel als alle hernieuwbare bronnen in de huidige Amerikaanse energiemix. Er is geen tekort aan grote waterstofambities. De waterstofsector kampt vooral met hoge kosten. Volgens Bloomberg New Energy Finance (BNEF) heeft slechts 12% van de waterstoffabrieken klanten met afnamecontracten. Zelfs voor projecten met afnameovereenkomsten zijn er niet-bindende afspraken die stilletjes kunnen worden afgewezen als potentiële kopers zich terugtrekken. Groene waterstof, gemaakt door elektrolyse van water met hernieuwbare energie, kost bijna 4 keer zoveel als grijze waterstof gemaakt van aardgas of methaan. Daardoor valt de vraag naar groene waterstof tegen. Het bouwen van waterstofinfrastructuur zal een andere uitdaging zijn.