De energietransitie waarop de focus zou moeten liggen
“We moeten de lijn omhoog brengen door H’s te vervangen door C’s en aardgas te verkiezen boven kolen en olie.”
Het lange verhaal van menselijke energie draait om twee elementen: waterstof en koolstofdioxide. Ofwel H en C. Samen vormen zij koolwaterstoffen. Deze worden al sinds de oudheid gebruikt voor het vrijmaken van energie door verbranding. Hout verwarmde onderkomens en werd gebruikt voor het koken van voedsel.
Vandaag de dag worden elektriciteitscentrales nog steeds aangedreven door steenkool om te voorzien in het merendeel van de energiebehoeften van de samenleving. Olie levert een energiedichte brandstof voor het mogelijk maken van een snelle verplaatsing van A naar B. Aardgas verwarmt moderne huizen en vervangt nu steenkool in elektriciteitscentrales.
De mensheid is geleidelijk overgestapt van koolwaterstoffen met een hoog koolstofgehalte naar koolwaterstoffen met een hoger waterstofgehalte, de eigenlijke “decarbonisatie“. Hout is ruwweg 10 Cs op 1 H, steenkool is 1 op 1, olie is 1 op 2 en aardgas is 1 op 4.
Het mooie aan deze evolutie is dat onze energiebronnen geleidelijk veel schoner zijn geworden. Waterstof transformeert bij verbranding in waterdamp en warmte. Hoe meer waterstof wordt gebruikt in de energiemix, hoe beter het is voor het leven op aarde. Honderden jaren was er een serieuze energietransitie van C naar H. Kolen vervingen hout in Amerika rond 1900, wereldwijd rond 1935. Olie domineerde kolen in Amerika rond 1950 en wereldwijd rond 1970. Aardgas en nucleair waren de volgende energievormen die daarna zouden heersen, hoger klimmend op de waterstofladder.
Maar in 1970 kwam er een abrupt einde aan de stabiele trap richting schonere brandstoffen. Jesse H. Ausubel van de The Rockefeller University merkte op dat vanaf dat moment het substitutieproces wereldwijd stagneerde voor 50 jaar. RealClearScience vroeg Ausubel waarom dit was gebeurd. Zijn antwoord hierop is het falen van kernenergie om het verwachte marktaandeel te behalen. Verkeerd geïnformeerde nucleaire oppositie van milieuactivisten, protectionisme vanuit de kolenindustrie en marketing-misstappen door aardgasbedrijven hebben hier ook allemaal aan bijgedragen volgens Ausubel. Volgens hem moeten we grote kerncentrales bouwen die waterstof maken als een flexibel tussenproduct dat nucleaire warmte opslaat als chemische energie. De overvloedige waterstof kan weer ingezet worden om ertsen te verkleinen, huizen en industrieën te verwarmen, chemicaliën synthetiseren, vloeibare brandstoffen te produceren zoals methanol en ammoniak, motoren te laten draaien en zelfs grondstoffen te leveren voor de productie van voedingsmiddelen.
Kortom: minder C’s en meer H’s voor een gezondere wereld, een sterke economische groei en een veiliggesteld klimaat.
Ruwe olie
“Wij geloven dat de wereld meer energie nodig heeft en dat er verschillende vormen van energie nodig zijn.” – Wael Sawan, CEO Shell
Geopolitieke volatiliteit is meestal een rugwind voor de olieprijs. De CEOs van big oil bedrijven maken zich het meest zorgen om escalerende spanningen in het Midden-Oosten en de relatie van de VS met China volgens Bloomberg. Door de toenemende spanningen tussen Israël en Iran, een OPEC-lid, zijn handelaren zich bewust geworden van mogelijke aanbodverstoringen, terwijl China’s zwakke economie de olievraaggroei vertraagt. Ondertussen blijven de verhoudingen tussen Amerika en China onzeker omdat president-elect Donald Trump significante tariefstijgingen op Chinese exporten heeft beloofd.
Het conflict in het Midden-Oosten is op dit moment waarschijnlijk het grootste risico volgens Murray Auchincloss, CEO van BP. BP is actief in vijf of zes landen in de regio. Het bedrijf maakt zich zorgen om de veiligheid van hun mensen en de continuïteit van de energievoorziening. Wael Sawan, CEO van Shell maakt zich zorgen over wat er gebeurt op de as tussen Amerika en China. Hij is van mening dat de wereld meer energie nodig heeft en vooral andere vormen van energie.
De CEO’s van de grote oliemaatschappijen hebben er vertrouwen in dat de vraag naar olie zal blijven groeien ondanks de economische vertraging in Azië. Continue investeringen blijven nodig om het aanbod op peil te houden, ook al verschuift de wereld richting schonere energie. Ze hebben een gemengd beeld wat betreft de olievraag, met een aantal scenario’s die sterke groei anticiperen ondanks een afkoelende Chinese economie aldus Bloomberg.
De International Energy Agency (IEA) verwacht dat de vraag voor 2030 piekt, terwijl OPEC en Saudi Aramco optimistisch blijven vooral vanwege de recente Chinese stimulans. Muhammad Taufik, CEO van Petronas, gelooft dat de vraag zal blijven toenemen voorbij 2030. De prijsvolatiliteit hindert echter investeringen. Hierdoor stijgen de prijzen van termijncontracten verwacht Eni’s CEO Claudio Descalzi.
Saoedi Arabië richt zich op behoud van haar positie als grote olieproducent die de wereldwijde energieveiligheid zekerstelt. De maximaal houdbare capaciteit van 12,3 miljoen vaten per dag (bpd) zal worden gehandhaafd. Het land wil tegen 2027 haar productiecapaciteit met 1,1 miljoen bpd vergroten. Deze uitbreiding zal naar verwachting de natuurlijke achteruitgang van bestaande velden compenseren. Ook heeft het land zich gecommitteerd aan haar hernieuwbare energiedoelen en heeft plannen voor 44 GW aan hernieuwbare energieprojecten tegen het eind van dit jaar.
Tegen 2030 verwacht het land 130 GW aan dergelijke projecten te hebben lopen, gebaseerd op de vraaggroei. Ondanks het ambitieuze programma om hernieuwbaar en elektriciteitsnetten een boost te geven, zal Saoedi Arabië zichtbaar aanwezig blijven op de wereldwijde oliemarkten.
Terwijl de wereld richting energietransitie beweegt, zullen alle energievormen nodig zijn voor het garanderen van wereldwijde energiezekerheid volgens de Saoedische Energieminister Prince Abdulaziz Bin Salman. Het koninkrijk zal doorgaan met het te gelde maken van haar energiebronnen en tegelijkertijd aandacht besteden aan klimaatverandering, aldus de meest invloedrijke minister binnen OPEC+.
Onderstaande maandgrafiek van januari 2025 laat zien dat de Brent olieprijs aan de onderkant hangt van de range gestart in juni 2022, vlak na het begin van de Russische invasie van Oekraïne. In september dit jaar is het laagste punt gezet waarna de prijs sterk opveerde. Deze stijging is grotendeels teniet gedaan. Vooralsnog staat er een hogere bodem.
“Gas zal een cruciale factor zijn voor wind- en zonne-energie, omdat het de betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet biedt die wind- en zonne-energie alleen niet kunnen bieden.” – Robin Gaster, directeur of Research ITIF
De snelle uitrol van solar en wind in Amerika heeft geleid tot een aandeel van ongeveer 19% in de elektriciteitsproductie. Het zou meer dan 40% rond 2030 kunnen bereiken. Aangenomen wordt dat kolen snel worden vervangen door schone energie. Velen verwachten dat hernieuwbaar ook eenvoudigweg aardgas kan vervangen. Maar mogelijk zullen solar en wind nog decennialang afhankelijk blijven van gas.
Tegenwoordig zijn solar en wind relatief goedkoop. Prijzen zullen waarschijnlijk verder dalen. Ze zijn alleen niet 24/7 beschikbaar zoals fossiele brandstoffen. Het is variabele renewable energie (VRE). Dit betekent dat ze alleen elektriciteit produceren als de zon schijnt of de wind waait. Soms is deze variatie voorspelbaar. Solar produceert bijvoorbeeld geen elektriciteit in de nacht en levert minder in de winter. Sommige variatie is echter onvoorspelbaar. Bewolking of winddroogte kan wekenlang aanhouden. Deze ‘VRE tekorten’ vormen geen probleem zo lang wind en solar een klein percentage van de productie vormen. Maar als ze dominant worden, hoe kunnen de gaten worden opgevuld als het VRE-aanbod laag is?
Amerikaanse nutsbedrijven voegen momenteel veel lithium-ionbatterijen met een korte gebruiksduur (4 uur) toe. Op die manier kan voldoende elektriciteit worden geleverd voor het omgaan met de dagelijkse en uur-variatie zoals bijvoorbeeld in de avond als de vraag hoog is. Ondanks de betrouwbaarheid van deze batterijen, die met een druk op de knop kunnen worden ingeschakeld, lost dit tekorten slechts enkele uren op. Het wordt een ander verhaal als VRE-tekorten langer duren. Wat gebeurt er als tekorten weken of maanden aanhouden? Gedetailleerde studies, zoals die van de Royal Society in Groot-Brittannië, tonen aan dat langdurige perioden van slecht weer kunnen voorkomen, wat kan resulteren in jaarlijkse tekorten tot 20% van de totale netproductie (in een volledig carbonvrij elektriciteitsnet).
Als de vraag piekt of het aanbod is verstoord worden momenteel vaak “peaker plants” ingezet Dat zijn gascentrales die op een enkele cyclus draaien om turbines aan te drijven voor de opwek van elektriciteit. Deze centrales zijn minder efficiënt dan gecombineerde cycli gasturbines (CCGTs). Deze energie is duurder. Ze worden vaak achter de hand gehouden en meestal ingezet om reservecapaciteit te leveren. Hiermee wordt verzekerd dat altijd voldoende nood-elektriciteit beschikbaar is. In het algemeen betalen netbeheerders ongeveer 15% van de piek energievraag als reservecapaciteit. Een lager percentage verhoogt het risico op black-outs. Een hoger percentage is geldverspilling. Hoewel het VRE-gebruik relatief bescheiden is, kunnen deze piekfabrieken de VRE-tekorten dekken. Maar zodra VRE een groter aandeel van het totale net gaat vormen, zal de impact van negatieve weergebeurtenissen steeds heftiger worden en het aanbod variabeler. Een net met 40% VRE zal meer verzekering nodig hebben om te garanderen dat de lichten aan blijven.
Er zijn alternatieven voor gasgestookte elektriciteit. Bijvoorbeeld technologieën die energie kunnen opslaan voor zeer lange perioden en deze op verzoek grootschalig kunnen leveren. Met name waterstof, waterkracht (hydropower) en perslucht. Compressed Air Energy Storage (CAES), ofwel persluchtopslag, is een technologie gebruikt voor het opslaan van elektrische energie op een manier die het mogelijk maakt om het later weer vrij te geven. Hydropower is goedkoop om te laten draaien. Een volwassen en goed gevestigde technologie, de generatoren gaan decennia mee. Toch worden er meer dammen weggehaald dan gebouwd. Groene waterstof daarentegen heeft nog last van een erg lage efficiency. Er is 100 kWh groene elektriciteit nodig voor het leveren van 40 kWh aan opgeslagen dispatchable elektriciteit. Het is duur om te fabriceren en op te slaan. Transport kost geld en kan serieuze emissies veroorzaken. Ook zal waterstof niet ineens snel goedkoper worden, zoals wind en solar. Perslucht draait momenteel op 50% efficiency. Aanzienlijke verbetering hiervan zal koelen en her-opwarming van de lucht vereisen. Dat is kostbaar als de lucht lange tijd moet worden opgeslagen. En de elektro-chemische batterijen die nu aan het net worden toegevoegd zullen niet de combinatie leveren van langdurigheid, enorme schaalbaarheid en de lage kosten die nodig zijn.
Zo blijft gas als enige optie over. Om een VRE-gedomineerd net mogelijk te maken moet aardgas worden gebruikt als verzekering tegen VRE-tekorten. Dat is de reden waarom DOE voorspelt dat de capaciteit van piekfabrieken in werkelijkheid zullen groeien tijdens de schone energietransitie en waarom het ook geen significante daling verwacht in CCGT-capaciteit. De functie van gasgestookte elektriciteit verandert echter wel. Tegenwoordig worden CCGT-fabrieken met name gebruikt voor stevige baseload elektriciteit. Een energiebron die 100% van de tijd wordt gebruikt, met additionele capaciteit beschikbaar via piekfabrieken. Wanneer de groene energietransitie volledig op stoom komt, zullen CCGT-fabrieken verschuiven van het produceren van baseload elektriciteit naar het leveren van verzekering tegen aanbodverstoringen. Net als piekfabrieken doen vandaag de dag.
Tot slot, we mogen hopen een groen elektriciteitsnet te bouwen zonder emissies. Dan zouden gasemissies uiteindelijk volledig kunnen worden uitgefaseerd. Mogelijk zal gas vervangen worden door nieuwe brandstofbronnen zoals geothermisch of zelfs fusie. Carbon capture zou emissies van gascentrales kunnen elimineren. Schaalbare opslagtechnologieën zouden eindelijk volwassen kunnen worden zodat ze de energieverzekering van morgen kunnen vormen.
Toch is het duidelijk dat nu nog niet alle technologie voorhanden is die hiervoor nodig is. De nadruk zou moeten liggen op het verbeteren van deze essentiële technologieën zodat commerciële uitrol mogelijk is. Gas zal een essentiële enabler zijn van wind en solar. Het levert betrouwbaarheid voor het net die alleen wind en solar niet kunnen bieden. Als de-carbonisatie werkelijk serieus wordt genomen, is dat wat er nodig is. Een realistische kijk op de korte en middellange termijn en een aanzienlijk financieel commitment voor het ontwikkelen van de essentiële technologieën die betaalbare en betrouwbare energie leveren. Maar ook een realistisch begrip van de veranderende, maar nog steeds kritische rol van gas in een de-carboniserend elektriciteitsnet waar het nog decennialang nodig zal zijn.
“Het aandeel van Russisch gas in de EU-invoer is gedaald van 45% in 2021 tot 18% in juni 2024, terwijl de invoer van vertrouwde partners zoals Noorwegen en de VS is toegenomen.” – energieverslag EU
Ondanks hoge voorraadniveaus blijven Europese gasprijzen volatiel door aanbodverstoringen. De EU-afhankelijkheid van Russisch gas blijft aanwezig, met alternatieve bronnen uit Azerbeidzjaan en Amerika. Deze landen lopen tegen limieten aan in het tegemoet komen van Europa’s totale vraag. Experts waarschuwen dat de vooruitzichten van Europa’s gasaanbod in 2025 zouden kunnen verslechteren ten opzichte van 2024.
Een jaar geleden verklaarden Europese politici de gascrisis, veroorzaakt door de bijna-volledige stopzetting van Russisch aanbod, achter de rug. De EU richtte zich op alternatieve aardgasleveranciers en garandeerden voldoende gas om tekorten en hoge prijzen te voorkomen. Die garanties blijken nu voorbarig te zijn geweest. Eind oktober tikte Europese benchmark gasprijzen voor de eerstvolgende maand het hoogste niveau in een jaar aan als reactie op de productie-uitval in Noorwegen dat 30% van het gas in de EU levert. De TTF-prijs raakte € 43,68 per MWh aan, het hoogste niveau sinds december 2023.
Het ziet er naar uit dat de toekomst meer prijspieken zal laten zien. Dit komt doordat de meest recente piek eind oktober plaatsvond ondanks volledig gevulde Europese opslagcavernes vlak voor het stookseizoen. Het draait allemaal om aanbodzekerheid. Om die reden legden Europese gaskopers begin dit jaar een reserve aan om voldoende in opslag te hebben voor het winterseizoen. Op dit moment zijn de gasbuffers voor 95% gevuld. Dat is voorbeeldig werk, maar het zal de EU niet redden van tekorten als de winter kouder wordt dan de afgelopen twee jaar het geval was.
De enige reden dat de EU goed door de winter 2022-2023 is gekomen was een milder-dan-gebruikelijke winter. Op dit geluk kan echter niet worden geleund als het gaat over de zekerheid van het energie-aanbod. Daarom is Rusland de tweede grootste aardgasleverancier van de EU, ondanks alle sancties. Het land levert meer aan de EU dan Amerika met LNG. Dit toont simpelweg aan dat Europa nog steeds veel gas nodig heeft ondanks de vrijwillige demand destruction sinds 2022. Deze vraagvernietiging, volgens het State of the Energy Union Report, bedroeg 138 miljard kubieke meter tussen augustus 2022 en mei 2024.
Het verdient geen schoonheidsprijs als bedrijven moeten sluiten vanwege onbetaalbare energieprijzen. Toch heeft de EU haar best gedaan een positieve draai te geven aan het verhaal van de vraagvernietiging. Het doet het als een succes voorkomen in het verlagen van de EU-afhankelijkheid van Russisch aardgas. Door zich echter alleen daar op te richten, wordt vergeten dat alternatief aanbod verre van gegarandeerd is. De recente prijspieken zijn een harde herinnering hieraan. De Biden “pauze” van goedkeuringen voor nieuwe LNG export terminals werd neergeslagen door de rechter. Toch zal het nog wel een tijd duren voordat alle geplande nieuwe capaciteit gebouwd wordt, mogelijk jaren.
Europa heeft gas op korte termijn nodig omdat Oekraïne haar gas transitdeal met Rusland niet zal verlengen. De Oekraïense pijpleiding is de enige die Russisch gas transporteert richting de EU, naast LNG. Bloomberg rapporteert dat de EU alternatief aanbod bespreekt waarbij Azerbaijan Russisch gas zou moeten vervangen dat deels via het pijpleidingnetwerk van Oekraïne richting Europa gaat. Het contract zou echter een zogenaamde ruilovereenkomst tussen Azerbeidzjan en Rusland moeten omvatten, omdat Azerbeidzjan onvoldoende exportcapaciteit heeft om de bestaande leveringen te vervangen verklaart Bloomberg. Toen dit nieuws bekend werd, daalden de TTF-prijzen logischerwijs. De daling duurde echter niet lang en prijzen veerden snel op. Omdat de vraag naar aardgas internationaal toeneemt, de winter nadert en de deal met Azerbaijan nog niet rond is. Al deze factoren hebben het risico doen ontstaan dat de vooruitzichten voor de gasvoorziening in Europa in 2025 niet beter zullen zijn dan in 2024, mogelijk eerder slechter verwacht Kim Fustier van European oil & gas research HSBC.
Tenzij de EU volledige vervanging vindt voor Russisch gas zou het de winter kunnen eindigen met slechts een voor 30% gevulde gasopslag en hogere prijzen. Voor context: afgelopen winter kwam de EU uit het stookseizoen met een 58% volle opslag. Dat was een comfortabel niveau dat resulteerde in comfortabele prijzen. In een worst-case scenario, zou Europa zelfs haar opslagcavernes leeghalen om de lichten en de verwarming aan te houden. Azië importeert ook graag LNG. De winter is doorgaans geen ideaal seizoen voor wind en zon. Europa’s gasproblemen zijn derhalve verre van opgelost.
De markt weerspiegelt deze onzekerheden. Na een initiële dip gisteren 11 november, waarbij de ‘opening gap’ van afgelopen vrijdag werd gevuld, steeg de prijs van leverjaar 2025 met een lange groene candle richting het hoogtepunt van twee weken geleden. De hogere top van augustus is ook dichtbij.
Prijs TTF gas leverjaar 2025 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale
Kolen
“De vooruitzichten voor steenkool zijn met name voor het komende decennium naar boven bijgesteld, voornamelijk als gevolg van bijgewerkte prognoses voor de vraag naar elektriciteit, met name vanuit China en India.” – IEA
Zowel India als China hebben duidelijk aangegeven niet het voorbeeld van Groot-Brittannië te zullen volgen. Ze verwachten geen enkele kolencentrale te sluiten in de nabije toekomst. Elektriciteit uit kolen levert de goedkope energie die Chinese en andere Aziatische fabrikanten van wind- en solar-componenten, apparatuur en EV’s gebruiken om hun producten goedkoop te kunnen produceren. Deze twee landen zullen drivers blijven voor de kolenvraag op korte en middellange termijn.
Reuters rapporteert dat de elektriciteitsproductie uit kolen in India twee maanden op rij was gedaald dankzij hogere solar-output en een lagere elektriciteitsvraag. Tegelijkertijd steeg de import van cokes-kolen, o.a. gebruikt voor het smelten van metaal, naar een 6 jarig hoogtepunt in de eerste helft van het fiscale jaar. Ondertussen, in buurland China, dragen kolen het meest bij aan het elektriciteitsaanbod. Ondanks dat China wereldwijd de grootste ontwikkelaar is van en solar- en windcapaciteit. En met een ruime marge. De laatste binnenlandse productiecijfers wijzen op een toenemend aanbod. De meest recente cijfers wijzen ook op een aanbodstijging als response op de groeiende vraag. Kolen zijn nog steeds verantwoordelijk voor 60% van China’s elektriciteitsproductie. Dit zal niet snel veranderen. India en China hebben officieel prioriteit gegeven aan het veilig stellen van betaalbare energie boven emissies. Alhoewel beide landen een meer divers elektriciteitsnet wensen.
Ironisch gezien is het elektriciteit uit kolen die in essentie de energietransitie aandrijft, zoals Javier Blas van Bloomberg opmerkt. Ook de toenemende vraag naar elektriciteit vanuit datacentra zal waarschijnlijk een boost opleveren voor de kolenvraag in delen van de wereld waar aardgas niet zo goedkoop meer is. In haar meest recente World Energy Outlook was het International Energy Agency heel positief over de energietransitie en hoe toekomstige energievraaggroei volledig zou kunnen worden voldaan door de toevoeging van solar- en windcapaciteit. De IEA schrijft dat toenemende investeringen in wind en solar zullen leiden tot 10.000 GW in 2030. Momenteel is dat nog maar 4.250 GW. Ofwel minder dan de verdrievoudigingsdoelstelling van COP28, maar alles bij elkaar meer dan genoeg om de groei van de wereldwijde vraag naar elektriciteit op te vangen en kolengestookte opwekking te doen afnemen, verwacht de IEA.
Ondertussen bereidt Groot-Britannië scenario’s voor blackouts voor omdat de basislastcapaciteit kortgeleden is gedecimeerd door de sluiting van de laatste kolencentrale van het land.
“De huidige regelgeving zal met de huidige aannames leiden tot een enorme inkrimping van de industrie als geheel.” – Oliver Zipse, CEO BMW
De Duitse autofabrikant BMW waarschuwt dat een EU-verbod op de verkoop van benzine- en dieselauto’s vanaf 2035 niet langer realistisch is te midden van tegenvallende EV-verkopen. De Europese auto-industrie zal massaal inkrimpen als dit verbod van kracht wordt. Europese autofabrikanten worstelen met hun EV-verkopen nu subsidies in veel landen aflopen en Chinese lage-kosten autofabrikanten marktaandeel winnen. Afgelopen jaar keurden de EU-lidstaten een emissieregulering goed voor einde verkoop vanaf 2035 van nieuwe CO2-emitterende auto’s en bestelbusjes.
De Europese Commissie zal in 2026 de voortgang beoordelen die de EU heeft geboekt om de doelstellingen te halen van de nieuwe regels. De EU regels hebben een doelstelling van 55% CO2 emissiereductie voor nieuwe auto’s vanaf 2030 tot 2035 vergeleken met 2021-niveau’s. Ook is er een target van 100% emissiereductie voor zowel nieuwe auto’s als bestelbusjes vanaf 2035. De Commissie zal beslissen of het nodig is de targets te herzien.
De verkoop van elektrische auto’s in Europa staat dit jaar enorm onder druk. Verkopen in Duitsland zijn gekelderd toen de subsidies per eind 2023 werden beëindigt. De European Automobile Manufacturers’ Association (ACEA) riep in september op voor urgente actie om de dalende trend van EV-verkopen dit jaar te keren. De Europese autofabrikanten, verenigd in ACEA, roepen de EU-instituten op om “met dringende maatregelen te komen voordat de nieuwe CO2-doelstellingen voor auto’s en bestelwagens van kracht worden in 2025. Europese autofabrikanten spelen onze rol in deze overgang, maar helaas zijn de andere noodzakelijke elementen voor deze systeemverschuiving nog niet aanwezig.”
“Door hun geschiedenis, geografie en regionale en culturele bijzonderheden en afhankelijkheden zijn Centraal-Aziatische landen verbonden met Rusland en China.” – The Interpreter
Het veiligstellen van betrouwbare en strategische toeleveringsketens voor zeldzame aardmineralen is een geopolitiek strijdtoneel geworden voor werelds supermachten in de intensiverende context van de wereldwijde schone energietransitie. Het de-carboniseren van de wereldwijde economie zal onpeilbare hoeveelheden schone energie-infrastructuur vereisen. Van zonnepanelen en windturbines tot lithium-ion batterijen voor energieopslag en elektrische wagens. Dit alles gaat veel primaire materialen vereisen en vooral metalen waarvan velen in de categorie zeldzame aardmetalen vallen.
Centraal-Aziatische landen als Kazachstan, Oezbekistan en Tajikstan komen op als sleutelspelers in de zeldzame aardmineraalmarkt. Deze landen bieden ruime reserves, politieke stabiliteit en een bereidheid hun bronnen te ontwikkelen. Ze wekken daarmee belangstelling van Westerse krachten als ook van China en Rusland. Het veilig stellen van zeldzame aardmineralen is cruciaal voor landen bij het realiseren van schone energiedoelen en het reduceren van de afhankelijkheid van China die momenteel ook deze markt domineert.
De term “zeldzame aardmetalen” is eigenlijk een verkeerde benaming. Deze elementen zijn eigenlijk niet schaars. Wereldwijde productiecapaciteit is echter relatief beperkt vergeleken met de vraag. De behoefte aan deze materialen is pas recent door het dak gegaan nu de wereld volop met de energietransitie aan de slag gaat. Het veilig stellen van betrouwbare en betaalbare toegang tot deze mineralen is daarom een essentiële stap om competitief te blijven in een snelgroeiende en snel veranderende sector. En tot dusver zet China de toon en blaast de concurrentie omver.
China verwerft al jaren zeldzame aardreserves en contracten in opkomende markten wereldwijd. Dit heeft geleid tot wat momenteel een effectieve wurggreep is op de wereldwijde toeleveringsketens. Momenteel is China de thuisbasis voor 34% van zeldzame aardmineralen wereldwijd en verantwoordelijk voor 70% van de wereldwijde mijnactiviteit voor zeldzame aardmetalen in 2022. Het land vertegenwoordigt ook ten minste 85% van de wereldwijde capaciteit om zeldzame aarderts te verwerken tot fabrieksklare materialen. Verder heeft China het voor elkaar gekregen zich te onderscheiden als enige grootschalige producent van zware zeldzame aarderts op de planeet dankzij decennia van staatsinvesteringen, exportcontroles, goedkope arbeid en lage milieunormen, volgens het rapport van de Oxford Institute of Energy Studies.
China’s voortvarende rol heeft geleid tot een alarmerende internationale afhankelijkheid van Chinese exporten om te voldoen aan wereldwijde en nationale energie- en klimaatdoelen. Om concurrerend te worden met China en deze disbalans te verminderen zal andere wereldwijde krachten vereisen die meer moeite moeten doen aanbod-contracten zeker te stellen voor deze elementen op plekken waar ze van nature voorkomen en waar de onttrekking relatief betaalbaar is.
Amerika en China stonden in Latijns-Amerika tegenover elkaar in de strijd om dominantie over zeldzame aardmetalen. Amerika is nog relatief onsuccesvol om een significant houvast te krijgen in de zogeheten ‘lithium driehoek’ van Argentinië, Chili en Bolivia. Afrika heeft significante reserves zeldzame aardmineralen. Over het algemeen wordt dit continent gekenmerkt door politieke instabiliteit en corruptie waardoor potentiële investeerders terughoudend zijn. Als gevolg hiervan is Centraal Azië momenteel het heetste nieuwe strijdtoneel voor zeldzame aardmetaalcontracten. Kazachstan,
Oezbekistan en Tadzjikistan zijn rijk aan grote hoeveelheden waardevolle zeldzame aardmetalen. Deze landen lijken de politieke en economische omstandigheden te hebben waarnaar het Westen op zoek is. In tegenstelling tot het Westen zijn de Centraal-Aziatische regeringen enthousiast over het vooruitzicht hun enorme voorraden zeldzame aardmetalen en zeldzame metalen om te zetten in een nieuwe bron van inkomsten voor de lokale economieën, volgens The Interpreter.
Kazachstan neemt strategische stappen om haar positie op de wereldmarkt voor elektrische voertuig (EV)-batterijen te versterken door de productie van kritieke metalen te verhogen rapporteert Daryo. De Kazachstaanse president Kassym-Jomart Tokayev heeft zelfs naar deze materialen verwezen als de nieuwe olie. Het uitgestrekte Centraal-Aziatische land heeft al overeenkomsten getekend met de Europese Unie en Groot-Brittannië. Het land zou ook voor Amerika een ontvankelijke handelspartner kunnen zijn.
De Westerse machten zijn echter niet de enige grote economieën die hun zinnen hebben gezet op Centraal-Aziatische mineraalrijkdommen. China en Rusland staan ook te springen om deze opkomende markten te betreden en hebben bepaalde concurrentievoordelen ten opzichte van het Westen. Centraal-Aziatische landen zijn gebonden aan Rusland en China vanuit historie, geografie, regionale en culturele bijzonderheden en afhankelijkheden, aldus de Interpreter. Op dezelfde manier navigeren deze voormalige Sovjetrepublieken zich door het stollingsproces van hun nationale identiteiten. En door weg te bewegen van Russische controle zou dus ook een strategisch belang gediend kunnen worden.