Energiemarkt analyse 22 januari 2025

22-01-2025

Ga naar:

Griekenland roept om snelle respons op stijgende energieprijzen.

We zullen nog minstens twee decennia afhankelijk zijn van gas.” Mitsotakis , premier Griekenland

Griekenland dringt er bij de EU op aan sneller te bewegen om de hoge elektriciteit- en gasprijzen aan te pakken. De hoge prijzen ondermijnen het concurrentievermogen en belasten huishoudens. Dit schrijft de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis aan Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie.

Europese groothandelsprijzen van elektriciteit stegen in november tot het hoogste niveau in 20 maanden. Hiermee worden belangrijke industrieën in grote economieën extra belast. De grote economieën in West-Europa – Duitsland, Frankrijk, Nederland, Spanje en Italië, die net begonnen te herstellen van de energiecrisis uit 2022, worden geconfronteerd met fors toenemende energiekosten. Economieën in Oost- en Zuidoost Europa, waaronder Griekenland, hebben nog meer geleden aangezien energieprijzen daar in recente maanden nog hoger waren dan in West-Europa.

Griekenland, Bulgarije en Roemenië hebben de EU reeds verzocht maatregelen te nemen ter verlichting van deze hoge prijzen. De Griekse premier benaderde von der Leyen al in mei 2024 om de interne markt concurrerender en transparanter te maken voor consumenten, voor een Europa dat de levensstandaard van zijn burgers verbetert.

Mitsotakis schreef recent dat deze hoge prijzen aangeven dat er sneller, maar ook anders gehandeld moet worden – door nieuwe manieren te bedenken om de problemen waarmee we geconfronteerd worden aan te pakken. Mitsotakis wil betere integratie van de nationale energienetten en extra maatregelen om de aardgaslevering veilig te stellen in Zuidoost-Europa en de EU. De Griekse premier zou ook graag limieten willen zien op de kosten van de overregulering van emissies. Verschuivingen in het geopolitieke landschap maken deze taak nog urgenter.

De Europese Unie maakt zich klaar om aardgas een kleiner aandeel in de energiemix toe te delen. De Griekse premier verwacht dat Europa nog ten minste twee decennia van aardgas afhankelijk zal zijn.

Ruwe olie

“Het is echter onwaarschijnlijk dat de groeicijfers van de afgelopen 20 jaar zullen terugkeren, omdat de Chinese economie naarmate ze volwassener wordt naar een meer gematigd groeitempo verschuift.” – Tsvetana Paraskova, OilPrice.com

Een zwakkere brandstofvraag en lage raffinagemarges resulteren in 2024 tot de eerste jaarlijkse afname van de Chinese raffinage throughput in 20 jaar. Wel met uitzondering van 2020, het jaar van de lockdown. Chinese raffinaderijen verwerkten afgelopen jaar gemiddeld 14,13 miljoen vaten ruwe olie per dag (bpd). Dat is 1,6% minder dan het record van 14,7 miljoen bpd in 2023, blijkt uit de gegevens van het Chinese Nationale Bureau Statistiek.

De olievraag in China was glansloos in 2024. De consumptiegroei vertraagde door de algehele zwakkere economische prestaties. Ook is er een verschuiving gaande richting elektrische wagens (EV’s) en door LNG-aangedreven vrachtwagens. Hierdoor zal volgens analisten een deel van de brandstofvraag permanent wegvallen. De vraaggroei viel dan ook tegen en ondermijnde eerdere voorspellingen over de wereldwijde olievraag in 2024.

Ruwe olie importen door China zijn afgelopen jaar ook afgenomen voor de eerste keer in ruwweg 20 jaar. Het gemiddelde importniveau lag in 2024 op 11,04 miljoen bpd. Dat is 1,9% lager ten opzichte van het dagelijks importgemiddelde van 11,28 miljoen vaten in 2023 volgens de douanegegevens.

Zowel het Chinese staatsbedrijf CNPC als Sinopec hebben voorspeld dat de piek voor de olievraaggroei aan de horizon ligt. CNPC verwacht dat in het huidige jaar en Sinopec in 2027.

Op de dag grafiek van Brent, levering maart a.s., loopt de prijs in januari verder op en handelt momenteel boven $ 80 per vat.

Prijs Ruwe olie – Brent maart 2025 ($/vat) – dag cloud candle, log scale

Elektriciteit

Europa domineert wereldwijde investeringen in kernenergie.

Het grote energiepotentieel en de schone aard van nucleaire elektriciteitsproductie hebben geleid tot een sterke toename van de wereldwijde vraag. Bijna elke regio verhoogt de investeringen in nucleaire energie met ten minste 50% in de komende 5 jaar.

De Internationaal Energie Agentschap (IEA) schat dat wereldwijd meer dan $ 300 miljard is geïnvesteerd in nucleaire energie. In onderstaande tabel zijn deze investeringen per regio uitgesplitst. Visual Capitalist heeft samen met Global X ETFs de toenemende investeringen in nucleaire energie geanalyseerd en samengevat in deze infographic.

Terwijl alle regio’s significant hebben geïnvesteerd in nucleaire energie, nemen investeringen verder toe in geavanceerde economieën zoals Amerika. Het land heeft beloofd een extra $ 2,7 miljard toe te voegen aan de nucleaire energietoeleveringsketen, bovenop de jaarlijkse investeringen van $ 7,5 miljard in nucleaire elektriciteit.

De toenemende wereldwijde investeringen benadrukken de essentiële rol van nucleaire energie in de verschuiving richting schone energie. Vooral Amerika en Eurazië hebben de potentie gezien van nucleaire elektriciteit gezien en zetten zwaar in met de verdubbeling van hun jaarlijkse investeringen.

Prijs Baseload Elektriciteit leverjaar 2026 (eur/MWh) – week cloud candle, log scale

TTF gas

“De gasopslagniveaus in Europa nemen weliswaar af, maar liggen nog steeds iets boven het gemiddelde voor deze tijd van het jaar.”– Julianne Geiger, OilPrice.com

Europa brandt deze maand door haar gasreserves heen in het snelste tempo van de afgelopen 7 jaar. Koud weer zorgt voor een hogere stookvraag en een snelle onttrekking van opgeslagen aardgas. De voorraadniveaus stonden in november nog boven 90%, begin januari nog maar net boven 70%.

Door de versnelde gasonttrekking, samen met de recente stopzetting van Russische leveranties via de Oekraïne zijn er analisten die vrezen voor aanbodverstoringen, het meest slechte scenario. Op 1 januari 2025 besloot Oekraïne haar gasdoorvoerovereenkomst met Rusland niet te verlengen. In feite werden zo de Russische aardgasleveranties aan Europa via pijpleiding beëindigd. Een gewaagd geopolitiek statement waardoor Centraal- en Oost-Europese landen nu op zoek zijn naar alternatief aanbod. Slowakije is nu bijvoorbeeld afhankelijk van gasimporten uit Hongarije. Oostenrijk ontvangt meer gas uit Duitsland en Italië.

Het is geen verrassing dat het ontbreken van Russisch pijpleidinggas de prijzen in Europa hoger heeft gezet. De front maand prijs van het Nederlandse TTF-gas zit overigens al vanaf februari 2024 in een opwaartse trend.

Handelaren betalen ook een recordtarief voor Europees gas dat de komende zomer wordt geleverd. Ongebruikelijk, want zomergas is doorgaans goedkoper. Dit impliceert onzekerheid over de uitdaging om de gasbuffers tijdens de zomer van 2025 weer aan te vullen. Vooral Duitsland bevindt zich in een precaire positie. De snelle uitputting van de gasreserves heeft geleid tot waarschuwingen dat de Duitse economie ‘acuut risico’ loopt. Aangezien energie-intensieve industrieën de ruggengraat vormen van de economie, kan elk energietekort ernstige gevolgen hebben.

De Europese Commissie heeft gesteld dat er geen onmiddellijke zorgen bestaan omtrent de leveringszekerheid. De gasinfrastructuur is flexibel en alternatieve aanbodroutes zijn beschikbaar beargumenteert de EC. Ook al dalen Europese gasopslagniveaus, ze staan nog steeds licht hoger dan het gemiddelde voor deze tijd van het jaar. Het is vooral de snelheid waarmee de afgelopen maanden gas is onttrokken waardoor marktpartijen zenuwachtig worden.

Vloeibaar aardgas (LNG) is Europa’s rode engel. Europa heeft afgelopen jaren haar LNG-importcapaciteit vergroot en haar aanbodbronnen gediversifieerd. Het creëert hiermee een buffer in het geval van een schok door een traditionele pijpleidingverstoring. Een hogere concurrentie vanuit Azië voor LNG zou echter de prijzen kunnen opdrijven en van dit vangnet een kostbare kunnen maken.

De werkelijke test zal in de zomermaanden plaatsvinden wanneer Europa haar gasvoorraden moet aanvullen voor de volgende winter. De snelle onttrekking van reserves deze winter betekent dat Europa harder moet werken deze buffer aan te vullen. De Europese Commissie heeft voor 2025 al tussentijdse gasopslagtargets vastgesteld om aanbod en marktstabiliteit zeker te stellen.

Met de huidige marktdynamiek en geopolitieke spanningen zal het bereiken van deze doelstellingen een grotere uitdaging blijken dan voorgaande jaren. Europa heeft echter bij eerdere energiecrises eveneens veerkracht getoond. De geleerde lessen uit eerdere verstoringen hebben geleid tot een robuuster en gediversifieerder energie infrastructuur. Berusting is echter geen optie. Beleidsmakers en industriestakeholders moeten komende maanden navigeren met een scherp oog op zowel aanbod als vraag. Alhoewel de zorgen over gasaanbod niet ongegrond zijn, is het onwaarschijnlijk dat ze onoverkomelijk zijn. Met zorgvuldige planning en enig geluk, zou Europa deze storm moeten kunnen weerstaan. Om vervolgens boven te komen drijven met een hogere energiezekerheid.

Prijs TTF gas leverjaar 2026 (eur/MWh) – dag cloud candle, log scale

Kolen

“Door kernenergie en steenkool uit te faseren, zijn we sterk afhankelijk geworden van het buitenland en hebben we hogere leveringsrisico’s geaccepteerd.” – Manuel Frondel, Duitse econoom

Duitsland importeert grote volumes nucleair-gegenereerde elektriciteit vanwege het huidige ongunstige weer voor hernieuwbare energieproductie. Het land importeerde vorige week elektriciteit uit Frankrijk tegen veel hogere kosten, nu de winter grip houdt op het land met lagere temperaturen, bewolking en zwakke windsnelheden. Hierdoor is de elektriciteitsproductie uit zon en wind drastisch lager. Met een hoge energievraag, maar onvoldoende groene elektriciteit, moesten Duitse netbeheerders terugvallen op dure energie-import, vooral uit Frankrijk, waar nucleaire elektriciteitscentrales op volle capaciteit draaien.

Duitsland had tot en met april 2023 haar eigen nucleaire productiecapaciteit. De regering, onder leiding van SPD-bondskanselier Olaf Scholz en ondersteund door de Groenen, sloot ze allemaal. Het was destijds een controversiële beslissing met hemelhoge energieprijzen in het eerste jaar van het Rusland-Oekraïne conflict, toen Europese landen zo snel mogelijk van Russisch gas af wilden.

Nu, vijf weken voor de verkiezingen in Duitsland, ligt het energiebeleid van de SPD-Groenen onder de loep. Aanbodrisico’s en torenhoge prijzen voeden de toenemende kritiek. Door vergelijkbare tekorten in december stegen elektriciteitsprijzen tot recordhoogtes. Een aantal grote industriële bedrijven moest de productie stopzetten vanwege de onbetaalbare kosten. Dit leidde tot een meer dan vertienvoudiging van elektriciteitsprijzen op de beurs, tot € 1,156 per megawattuur. Carsten Brzeski, hoofdeconoom bij ING Diba, waarschuwde dat prijzen kunnen blijven stijgen, ondanks nucleaire importen uit Frankrijk. Hij gaat er vooralsnog vanuit dat de prijzen zullen blijven appreciëren. Dit heeft niet meteen gevolgen voor alle afnemers, omdat veel van hen contracten met een vaste prijs hebben. Maar degenen met een dynamisch prijsmodel zullen de gevolgen zeker gaan merken. Volgens Brzeski blijft de aanhoudende volatiliteit ook een serieuze zorg.

De beslissing af te stappen van nucleaire elektriciteit en afhankelijk te zijn van dure importen zoals uit Frankrijk wordt steeds meer gezien als falend beleid. Vooral nu elektriciteitstekorten frequenter worden.

Alice Weidel van de AfD verwoordde dit als volgt: “Ze hebben de laatste kerncentrale uitgeschakeld om nog meer energietekort te creëren, dus of je moet wel heel dom zijn of je hebt gewoon een hekel aan je eigen land.”

Prijs ICE Coal leverjaar 2026 (usd/t) – week cloud candle, log scale

Emissie­rechten

“Deze cijfers laten zien hoe ver Duitsland nog verwijderd is van de overheidsdoelen voor elektrische mobiliteit.”

De Green New Deal werkt in Duitsland nog niet naar wens. Ten eerste, het land zit al bijna 2 jaar in een recessie. Daarnaast zijn de Duitse energieprijzen de hoogste ter wereld en is het Duitse elektriciteitsaanbod instabieler dan ooit. Het land zit momenteel in een snelle, neerwaartse spiraal van de-industrialisatie.

Een andere indicator die aangeeft dat de Green New Deal nog niet werkt is elektrisch vervoer. De verkopen van nieuwe elektrische wagens in Duitsland zjn volgens Blackout Nieuws met 27,5% gedaald t.o.v. 2023. Er werden in 2024 slechts 380.600 nieuwe elektrische voertuigen geregistreerd, minder dan het totale aantal nieuwe dieselauto’s. Volgens het Kraftfahrt-Bundesamt (KBA) waren er slechts 1,4 miljoen elektrische auto’s op de weg rond afgelopen jaarwisseling, terwijl de doelstelling 15 miljoen is tegen 2030. Voorstanders van EV’s vragen om meer subsidie zodat consumenten kiezen voor e-wagens, en hogere belastingen voor degene die een auto met een diesel- of benzinemotor aanschaft.

Wat de toekomst zal brengen? Dat hangt voor een deel af van de uitkomst van de komende nationale verkiezingen op 23 februari.

De prijs van emissierechten handelt in lijn met bovengenoemde markten. Een rally vanaf het dieptepunt van € 64 per ton in december richting € 80, waar het tijdelijk ronde nummer weerstand ondervindt. Ronde getallen vormen meestal een soort psychologische barrière. Maar, weerstanden zijn er om doorbroken te worden. Het ziet er naar uit dat de prijs van koolstofemissies hoger wil.

Prijs Emissierechten – Dec-25 contract EEX (eur/t) – dag cloud candle, log scale

Hernieuw­baar

“Er is duidelijk een toename in het gebruik van windaandrijving en niet alleen van rotorzeilen, maar ook van andere technologieën.” – Nick Contopoulos, Anemoi Marine Technologies

Ooit een tankerschip gezien met zeilen? De Sohar Max, een schip met een drooggewicht van 400.000 ton, is bij China’s COSCO Zhoushan scheepswerf toegerust met vijf rotorzeilen van elk 35 meter, die achteraf zijn ingebouwd, meldt Bloomberg. Doelstelling is een reductie van 6% van het brandstofgebruik en een jaarlijkse verlaging van de CO2-uitstoot met 3.000 ton.

Bloomberg geeft aan dat de scheepsindustrie de regelgevende druk ervaart om de emissies te verlagen. Rotorzeilen blijven nog ongebruikelijk. De adoptie van windtechnologieën is afhankelijk van kostenbesparingen. Hun aantrekkelijkheid zou kunnen toenemen wanneer schippers overstappen van olie naar duurdere, maar schonere mariene brandstoffen.

Californië heeft de emissieregulering bij haar haven uitgebreid. Per 1 januari 2025 zal deze staat haar emissieregulering voor schepen bij havens uitbreiden. Initieel geïntroduceerd in 2007 voor container, passagier en koelvrachtschepen, zijn de regels nu ook van toepassing op Ro-Ro en tanker schepen.  Roll-on/Roll-off schepen vervoeren diverse soorten voertuigen op wielen. Schepen moeten de emissies van NOx (stikstofoxide), PM 2.5 en reactieve organische gassen beheersen door:

  • gebruik te maken van onshore elektriciteit
  • goedgekeurde afzuigingssystemen te installeren
  • betalen aan een saneringsfonds, of
  • alternatieve merkstoffen te gebruiken.

Tanker-schepen krijgen te maken met gefaseerde compliance. Gestart zal worden met de havens van Los Angeles en Long Beach in 2025 en per 2027 alle terminals in Californië.

De meeste andere emissiestandaarden worden voornamelijk geleid door de International Maritime Organization (IMO). Schepen die opereren in aangewezen Emission Control Areas (ECA’s) zijn verplicht te voldoen aan de striktere zwavelbrandstoflimieten en motoremissiestandaarden.