Europa: De val van hernieuwbare energie
Elektriciteitsproductie uit solar en wind daalt dramatisch tijdens ongunstige weersomstandigheden. Het gebeurt in feite elk jaar. Dit type weersconditie heeft nu echter verstrekkende economische en milieu-repercussies en onthullen de tekortkomingen van energiebeleid dat volledig gebaseerd is op variabele, hernieuwbare energie.
Hoe komt het dat Duitsland, met één van de hoogste carbon footprints, nu de duurste elektriciteit in Europa consumeert? In de laatste 15 jaar investeerde Duitsland massaal in solar- en windenergie, terwijl het haar eigen nucleaire centrales afbouwde. Tegen 2023 was hernieuwbare energie goed voor 55% van de elektriciteitsproductie in het land, het jaar ervoor nog 48%.
De belangrijkste bijdrage aan hernieuwbare energie kwam van windenergie. Wind was verantwoordelijk voor 31% van de totale productie, gevolgd door solar power met 12%, biomassa met 8% en andere hernieuwbare bronnen zoals hydro-power voor de overige 3,4%. In 2024 was hernieuwbare energie al verantwoordelijk voor 60% van de Duitse elektriciteitsproductie in de eerste helft van het jaar. Dit productieniveau is echter uitgesmeerd over een bepaalde periode en weerspiegelt niet de kritische momenten zoals de “Dunkelflaute”.
Dunkelflaute, de letterlijke betekenis is ‘vlak, donker kalm’. Dunkelflaute wordt gekenmerkt door een gelijktijdig gebrek aan wind en zon in de winter, als de elektriciteitsvraag op z’n hoogst is. Deze episodes duren enkele dagen tot meerdere weken, met solar- en windoutput die zo nu en dan afneemt tot minder dan 20% van de capaciteit. Soms zelfs tot 0%. Op 12 december 2024 bijvoorbeeld, was de Duitse elektriciteitsproductie uit wind en zon dertig keer lager dan de vraag ernaar.
Hernieuwbaar beleid zou dragelijk zijn met een duurzame energiebron onafhankelijk van het weer, zoals nucleair. In 2011 echter, vlak na de Fukushima-ramp, besloot Duitsland nucleaire energie uit te faseren. Er werden geleidelijk volledig operationele centrales gesloten. Deze beslissing reduceerde de capaciteit van het land om stabiele, voorspelbare elektriciteit te produceren. In plaats daarvan werd stoken, koelen etc. exteem kwetsbaar voor fluctuaties in hernieuwbare energiebronnen. Kortom, als er geen wind, noch zon is in Duitsland, gaan de lichten uit. De uitfasering van nucleaire elektriciteit heeft Duitsland incapabel gemaakt zelfvoorzienend te zijn in energie, zeker tijdens Dunkelflaute. Het land importeert elektriciteit op grote schaal uit Frankrijk, Denemarken en Polen. Het land gebruikt steenkool en bruinkool voor de eigen elektriciteitsproductie. De grootschalige import van elektriciteit leidt ook tot hogere prijzen voor haar buurlanden.
De prijzen zijn onthutsend. In 2024 was de elektriciteitsprijs voor een Duits huishouden het hoogste in Europa met € 400 per MWh. Met pieken van € 900/MWh tijdens episodes van Dunkelflaute. Ter vergelijking: de gemiddelde prijs in nucleair aangedreven Frankrijk en Finland bedroeg € 250 per MWh in dezelfde periodes in 2024. En in Amerika liggen de tarieven 30% lager dan in Frankrijk. Hoe kan dat duurzaam zijn voor Europa?
Ondanks haar commitment aan zogenaamde groene energie heeft Duitsland nog steeds een hoge CO2-voetafdruk. Dit komt door de toegenomen afhankelijkheid van steenkool en bruinkool (lignite) om de energietekorten aan te vullen. In 2024 blijft het land de tweede grootste CO2-uitstoter per eenheid geproduceerde energie in Europa. Een significant deel van de elektriciteit komt van fossiele brandstofbronnen. Gas en olie vallen ook onder de definitie van ‘fossiel’. Duitsland genereert tien keer meer CO2 per geproduceerde eenheid energie dan Frankrijk.
Economische en geopolitieke gevolgen. De hoge elektriciteitsprijzen in Duitsland leiden tot de relocatie van haar industrie. Bedrijven gaan op zoek naar plekken waar energiekosten betaalbaarder zijn. Hoe kun je levensvatbaar blijven wanneer je 3x meer voor elektriciteit moet betalen dan je concurrenten? De aardgasprijzen zijn zelfs vijf keer duurder in Europa dan in Amerika.
Grote delen van Duitslands trotse industrie zijn in elkaar aan het storten. We herinneren alleen de grote namen: VW, BASF, Mercedes-Benz. Met elke grote naam die verdwijnt of afslankt, worden ook kleine en middelgrote bedrijven meegesleurd. Vooral energie-intensieve sectoren zoals metallurgie en chemie worden hard getroffen.
De Duitse afhankelijkheid van haar buurlanden voor energie-aanbod heeft tot spanningen in Europa geleid. Hoge elektriciteitsprijzen in Duitsland worden doorgegeven aan buurlanden, waardoor ook daar elektriciteit onbetaalbaar wordt en toenemende frustratie veroorzaakt. Er gaan geluiden op in Europa over het terugtrekken van bepaalde energie-overeenkomsten, vooral gerelateerd aan elektriciteit-importen.
In het kort, Dunkelflaute is het symptoom van een diepe energiecrisis, veroorzaakt door een ideologische, autoritaire en gefaalde energie-transitie. Afhankelijkheid van onbetrouwbare energiebronnen (wind, solar), in combinatie met een haastige uitfasering van nucleaire elektriciteit, heeft van Duitslands elektriciteit de meest kostbare in Europa gemaakt. Het compromitteert de energie-autonomie van dit land, en uiteindelijk van Europa.
De consequenties zijn divers:
- Milieu, met hoge CO2-emissies;
- Economie, met een industrie die sterk krimpt;
- Geopolitiek, met Duitse buurlanden die genoeg hebben van haar falende energiedictaat.
Gegeven het demografische en economische gewicht van Duitsland, blijkt deze meest recente Duitse misstap wederom een Europese catastrofe.
Bron: Drieu Godefridi is een jurist (University Saint-Louis, University of Louvain), filosoof (University Saint-Louis, University of Louvain) en PhD in legal theory (Paris IV-Sorbonne). Hij is ondernemer, CEO van een Europese private educatie groep, directeur van PAN Medias Group en auteur of The Green Reich (2020).
Nederlands
Wereldwijd
Nederland
